خبرگزاري آريا- مقامات عربستان سعودي از احتمال وقوع فاجعه منا مطلع بودند و ورود نيروهاي امنيتي را براي جلوگيري از اين فاجعه منع کردند.
به گزارش سرويس بين الملل خبرگزاري آريا، فعال سياسي و کاربر اينترنتي عربستاني که در شبکه اجتماعي توييتر با نام مستعار «مجتهد» فعاليت مي کند و به فاش کردن خبرهاي پشت پرده آل سعود معروف است در تازه ترين مطلب خود در شبکه اجتماعي «توييتر» نوشت: افزايش ازدحام در منا دو ساعت پيش از وقوع فاجعه از طريق دوربين هاي نصب شده کاملا مشخص بود و مشاهده مي شد و دستور لازم به نيروهاي امنيتي ظرف اين دو ساعت داده شد، اما نيروهاي امنيتي پس از وقوع فاجعه در عرصه حاضر شدند.
وي در اين مطلب خود که در برخي پايگاه هاي خبري مانند «پانوراما الشرق الاوسط» نيز منعکس شد، نوشت: اکنون تدابير بسياري شديد امنيتي تحت نظر شخص محمد بن نايف، وليعهد عربستان، اتخاذ شده است تا از هرگونه افشاگري محتويات دوربين هاي نصب شده و تماس هاي ضبط شده که مسئوليت دستگاه هاي امنيتي را به طور واضح فاش مي کند جلوگيري شود.
واکنش منفي عليه مديريت عربستان
فاجعه منا موجي از انتقادات و واکنش منفي عليه مديريت عربستان در مراسم حج در پي داشته است.
عبد الناصر ناصر الدين گزارشگر شبکه تلويزيوني العالم با تهيه گزارشي درباره واکنش برخي شخصيتهاي عربي و اسلامي به فاجعه منا گفت: فاجعه منا سايه سنگيني بر کشورهاي جهان افکنده است، زيرا تصاوير منتشر شده نشان مي دهد که مقامات عربستان به جان مردم بي توجهي کردند.
يکي از شهروندان عراقي در اين باره تصريح کرد:« عربستان سعودي بايد در تدابير خود بازنگري کند و از کشورهاي اسلامي بخواهد کنفرانسي را برگزار کنند، تا از تجربيات کشورهاي همجوار استفاده کند».
محمد علي شاهين معاون حزب عدالت و توسعه ترکيه با اشاره به اين که کشورش مي تواند مراسم حج را به شيوه بهتر مديريت کند، از کشورهاي اسلامي خواست براي اين مسئله به راه حلي دست يابند.
احمد يافوز، روزنامه نگار ترک در اين باره خاطر نشان کرد:« مکه و مدينه سرزمين مشترک همه مسلمانان جهان از اندونزي گرفته تا مغرب است. اين دو شهر فقط متعلق به عربستان نيست. بايد کشورهاي اسلامي اتحاديه اي را تشکيل دهند تا مسئوليت مديريت سرزمين مقدس را به عهده بگيرند. سازمان کنفرانس اسلامي بايد مراسم حج را مديريت کند».
محمد گورمز مدير امور مذهبي ترکيه نيز از سازمان کنفرانس اسلامي خواست تامين امنيت حجاج را بررسي کند.
از سوي ديگر، سيد محسن الغريفي، روحاني شيعه بحرين گفت: «با توجه به حجم بزرگ فاجعه بايد علل وقوع اين حادثه دردناک بررسي و با جديت نقاط ضعف برطرف شود».
گزارشگر اين شبکه همچنين گفت: همه شخصيتها اتفاق نظر دارند که مقامات عربستان سعودي در برابر حادثه منا مسئول هستند.
ناصر قنديل سردبير روزنامه لبناني «البناء» تصريح کرد: «اين حوادث نشان مي دهد طرفي که مراسم حج را مديريت مي کند نمي تواند چنين مسئوليتي را به عهده بگيرد.»
روايت شاهدان عيني فاجعه منا
شماري از حجاجي که شاهد فاجعه منا بودند گفتند سازماندهي بد و نامناسب عامل اصلي وقوع اين فاجعه بوده است.
به گزارش شبکه تلويزيوني المنار، يکي از حجاج گفت: ما از عرفه وارد خيابان بين چادرها در منا شديم. در آن جا يک تقاطع وجود داشت. در مقابل ما افراد معلولي بودند که روي صندلي چرخدار نشسته بودند. در ازدحام جمعيت دو سه نفر روي اين افراد افتادند و پس از آن همه روي زمين افتادند.
برخي از حجاج دولت عربستان را مسئول اين ازدحام دانستند.
يک حاجي ديگر گفت: من دولت عربستان را سرزنش مي کنم زيرا اوضاع را کنترل نکرد. من در مکان حادثه بودم و نجات پيدا کردم.»
يکي از حجاج الجزايري درباره فاجعه منا گفت: اين حادثه ساعت هشت صبح و پس از آنکه ما رمي جمرات العقبي را انجام داديم روي داد. اين مراسم به خوبي انجام شد و ما در حال بازگشت به مسير و خياباني اصلي بوديم اما مسيرهاي بازگشت به چادرهاي ما را بسته بودند. علاوه براين مشکل، مشکل اصلي اين بود که خبري از هيچ انتظامات و تدبيري در سامان دهي به حرکت حجاج نبود. ما با مسير مسدود مواجه شديم و در نتيجه براي رفتن به چادرهاي خود مسير خود را تغيير داديم و حدود دو و نيم يا سه کيلومتر حرکت کرده بوديم که بار ديگر به ما اعلام شد که مسير اوليه باز شده است و بايد بگرديم از همان مسير اول به چادرهاي خود بازگرديم و ما نيز بازگشتيم. پس از طي مقداري از راه دوباره به ما گفته شد که مسير باز نشده است بايد باز گرديم. پس از حرکت به مسير حجاج ديگري برخورد کرديم. تصور کنيد که انبوهي از حجاج در مسيري حرکت کنند و بار ديگر به همان مسير اصلي برگردند و در اين هنگام برخورد و تلاقي با حجاج ديگر روي مي دهد. ما در بين انبوهي از جمعيت گير افتاديم و فرياد زديم که جمعيت توقف کنند و هل ندهند، اما نتيجه اي نداشت. از اين رو، شاهد بوديم که حجاج دسته دسته روي يکديگر مي افتادند. صحنه بسيار دلخراشي بود و از نظر ما همه آنها شهيد هستند.
يکي ديگر از حجاج الجزايري که از اين فاجعه جان سالم به در برده بود ، گفت : ما همان اول صبح رمي جمرات را انجام داديم، اما در حال بازگشت بوديم که به ما گفته شد ورودي بسته شده است، و پس از بازگشت دوباره اعلام شد که دروازده اصلي را باز کرده اند و ما دوباره به مسير اول خود برگشتيم. در اين هنگام از مسير ديگري نيز حجاج در حال تلاقي با ما بودند، به گونه اي که از سه مسير انبوهي از حجاج به يکديگر برخوردند. خيلي ها فرياد زدند که حجاج توقف کنند و کسي نبايد حرکت کند، اما حجاجي که در عقب بودند صدا را نمي شنيدند و در نتيجه به حرکت خود ادامه مي دادند. وي گفت: حجاجي که از سه مسير با يکديگر برخورد کرده بودند با يکديگر تلاقي کردند و جمعيت فشار زيادي وارد مي کردند. افرادي که در جلو بودند به علت فشار روي يکديگر افتادند. حجاج گروه گروه بر روي يکديگر مي افتادند که خيلي ها خفه شدند و آنهايي هم که زنده بودند براي نجات خود تلاش مي کردند. فشار جمعيت به حدي بود که آنهايي که مي توانستند خود را به بالا مي کشيدند و براي شکستن موانع و ديوار اطراف تلاش مي کردند. نيروهاي امنيتي و انتظامي وارد عمل نشدند و اصلا چيزي به نام انتظامات و نيروي امنيتي وجود نداشت. ما تلاش کرديم خودمان را به کناره هاي مسير برسانيم و به اين ترتيب از مرگ نجات پيدا کرديم.
برخي حاجيان ايراني به بيان آنچه برآن‌ها گذشت مي‌پردازند.
يکي از زائران مي‌گويد: مسير حرکت به رمي جمرات سه جاده اصلي داشت که دو جاده را بسته و فقط يک جاده را باز گذاشته بودند که آن جاده هم از آن طرف بسته شده بود.
شاهد عيني ديگري مي گويد: تمام سيل جمعيت داخل همان يک جاده آمد و هر چه بيشتر پيش مي‌رفتيم تراکم و ازدحام جمعيت بيشتر مي شد به طوري که هنوز تا نيمه هاي خيابان نرسيده بوديم که جمعيت متوقف شد و از دور مي ديديم که يک سري از حاجيان سياه پوست تلاش مي کنند از نرده ها بالا بروند و خيلي جاي تعجب داشت که اينها چرا اينکار را مي کنند آن موقع نمي دانستيم که چه وضعيت سختي در انتظارمان است، کمي که جلوتر رفتيم ديديم تعداد افرادي که از نرده ها بالا مي روند خيلي بيشترند و ديديم که ديگر براي جلو رفتن جا وجود نداشت.
شاهد عيني در ادامه مي گويد: هيچ کدام از زائران نه راه پس داشتند و نه راه پيش، به قدري تنگي نفس پيدا کرده بوديم که چشمانمان سياهي مي رفت؛ اما دوستان کمک مي کردند جا به جا مي شدند و کمي نفس مي کشيديم.
فرافکني عربستان
عربستان بعد از اينکه متوجه شد جمهوري اسلامي ايران در قبال فاجعه خونين رمي جمرات مواضع قاطع اتخاذ کرده و لزوم تغيير مديريت مناسک حج و سلب حق انحصاري عربستان را در اين زمينه با جديت پيگيري مي کند، به پاتک تبليغاتي دست زد و شايعه نقش حجاج ايراني در مسدود شدن راه را ابتدا در فضاي مجازي و سپس در رسانه هاي رسمي خود مطرح کرد. در اين راستا روزنامه الشرق الاوسط مدعي شد حدود سيصد نفر از حاجيان ايراني در روز حادثه منا در خلاف جهت حرکت مي‌کردند که اين مسئله به بروز ازدحام و کشته شدن هفتصد و هفده و زخمي شدن هشتصد و شصت و سه نفر منجر شد. اين روزنامه براي باورپذير کردن ادعاي خود دروغ ديگري را جعل و اين ادعا را به سخنان يک مسئول ايراني عضو بعثه مقام معظم رهبري مستند کرد، هر چند از ذکر نامش خودداري نمود.
همين شايعه پراکني در ديگر رسانه هاي اين کشور نيز ادامه يافت. پايگاه خبري سعودي «سبق» مدعي شد حادثه منا پس از آن رخ داد که کاروان هاي حجاج ايراني از جاده سوق العرب حرکت کردند و حاضر به بازگشت نشدند. اين پايگاه سعودي به نقل از فردي که او را مسئول يکي از کاروان ها اعلام کرد، گزارش داد: حجاج ايراني به راهنمايي ها توجه نمي کردند و با ما برخورد کردند و پيش از وقوع حادثه درحال شعار دادن بودند.
با اينحال دلايل و شاخص هاي زيادي وجود دارد که ادعا و اتهام مسئولان سعودي را در اين زمينه رد مي کند. از جمله اينکه پيش از اين خود مسئولان سعودي در يک اقدام فرافکنانه ديگر عوامل ديگري را مسئول بروز ازدحام جمعيت اعلام کرده بودند. در اين خصوص نشريه اينترنشنال بيزينس تايمز در گزارشي نوشت: شاهزاده خالد الفيصل رئيس کميته مرکزي حج عربستان سعودي برخي زائران با مليت آفريقايي را براي حادثه کشته شدن زائران در صحراي منا مقصر خواند .
اظهارات جنجال برانگيز خالد الفيصل درباره بي نظمي زائران با اظهارات خالد الفالح وزير بهداشت عربستان سعودي همراه شد که گفته بود حرکت بسياري از زائران بدون در نظرگرفتن جدول زماني که مقامات تعيين کرده بودند، علت اصلي اين نوع حوادث است، اگر زائران دستورات را اجرا مي کردند امکان جلوگيري از وقوع اين نوع حوادث وجود داشت. (3)روزنامه انگليسي گاردين نيز در گزارشي نوشت : خالد الفالح وزير بهداشت عربستان در ابتداي وقوع فاجعه صحراي منا انگشت اتهام را به سوي قربانيان اين فاجعه دراز کرد و آنها را مسئول وقوع اين فاجعه معرفي کرد. وي مدعي شد زائران غيرقابل کنترل بوده اند و از دستورات مسئولان حاضر براي تردد در مسير تبعيت نکرده اند اما شاهدان و زائران حاضر در محل اين ادعاي وزير بهداشت عربستان را رد کردند.
همچنين سخنگوي وزارت کشور عربستان سعودي گرماي شديد هوا و خستگي حجاج را علت حادثه امروز در صحراي منا اعلام کرد. شبکه تلويزيوني الاخباريه سعودي به نقل از سرلشکر منصور بن الترکي گفت: حرکت کردن بعضي از حجاج در مسير معکوس و برخورد دو گروه از حجاج در يک تقاطع علت ازدحام جمعيت و حادثه امروز در صحراي منا بود که بدون شک گرماي هوا و خستگي حجاج اوضاع را بدتر کرد. ترکي افزود: صحراي منا از نظر شرعي محدوده مشخصي دارد و نمي توان آن را گسترش داد و به همين علت خيابان ها در آن باريک است.
اتخاذ يک چنين رويکرد فرافکنانه موجب شد برخي از تحليل گران عرب عربستان به باد انتقاد بگيرند و مواضع انها را به عذر بدتر از گناه تعبير کنند. عبد الباري روزنامه نگار و سردبير روزنامه اينترنتي «راي اليوم» در مطلبي در اينباره نوشت: اينکه برخي از مسئولان عربستان سعودي و دستگاه هاي امنيتي و اداري آن در مقام دفاع از ناتواني و بي کفايتي خود حجاج را متهم به جهل و بي انضباطي مي کنند و در نتيجه مسئول اين فاجعه مي دانند اهانتي بدتر از خود اين فاجعه است. چنين توجيه ها و بهانه هايي است که سبب تکرار چنين حوادثي طي چند سال به علت بي مبالاتي و بي وجداني [مسئولان سعودي] مي شودو هزاران نفر از زائران بي دفاع جان مي بازند .
از طرف ديگر شواهد موجود نشان مي دهد که بسياري از تلفات در نتيجه تاخير در امدادرساني روي داده و عربستان در حاليکه به اذعان مسئولان اين کشور يکصد هزار نفر براي تامين امنيت بسيج کرده بودند اما نيروهاي امدادي به يک هزارم انها نيز نمي رسيد در حاليکه قاعدتا بايد معادله برعکس مي شد و نيروهاي امدادي نسبت به نيروهاي امنيتي بيشتر مي شد و اين نشان مي دهد که عربستان از يک دغدغه امنيتي شديد در داخل رنج مي برد و همين امر مانع از اين شده که انها با فراغت بال درباره مراسم حج برنامه ريزي کنند.
گذشته از اينها اگر عربستان واقعا به آنچه که مدعي است اطمينان دارد در اين صورت قاعدتا نبايد از تشکيل کميته حقيقت ياب با حضور نمايندگان کشورهاي ديگر بخصوص از دولت هاي متبوع قربانيان اين فاجعه نگراني داشته باشد. بر اين اساس از هر منظر که به فاجعه منا نگاه شود سوء مديريت مسئولان سعودي در آن موج مي زند و در اين خصوص اتخاذ رويکرد فرافکنانه نه تنها هيچ کمکي به حل موضوع نمي کند بلکه زمينه تکرار آن را براي سال هاي بعد نيز فراهم مي کند.
پادشاه عربستان در اوج بحران
روزنامه مصري الوطن پادشاه سعودي را «پادشاه مواجه با بحران» توصيف و تاکيد کرد که مسئولان عربستان متهم اند که حادثه منا به علت بي مبالاتي و سوء مديريت آنها روي داده است و بايد به مسلمانان پاسخ دهند.
روزنامه «الوطن» مصر در يادداشتي با عنوان «سلمان پادشاهي مواجه با بحران» نوشت: سلمان بن عبدالعزيز، پادشاه عربستان، روز عرفه از محل استقرار حجاج بازديد کرد و از پنجره شيشه اي خود نظاره گر ميليون ها حجاجي بود که از سراسر جهان براي اداي فريضه حج آمده بودند. او از آنها بازديد کرد تا اطمينان حاصل کند که اوضاع بر وفق مراد پيش مي رود، به ويژه اينکه پيشتر صد و هفت نفر از حجاج به علت سقوط جرثقيل جان باخته بودند، اما نمي دانست که قضا و قدر بدتر از اين را برايش رقم زده است و چند ساعت بعد از بازديد او از «منا» حادثه خونبارتري در حرم الهي روي داد که به جان باختن و زخمي شدن هزاران نفر منجر شد.
الوطن افزود: يک سال بيشتر از به تخت نشستن سلمان سپري نشده است که وي با انواع مصيبت هاي داخلي و خارجي رو به رو شده است و در اولين مراسم حج پس از به قدرت رسيدن دو حادثه باعث کشته شدن صدها زائر بيت الله الحرام شد. مسئولان عربستان سعودي متهم هستند که درباره اين حوادث بي مبالاتي و سوء مديريت کرده اند. سلمان تلاش کرد پس از سقوط جرثقيل با پرداخت غرامت به خانواده هاي قربانيان و مجروحان اين مسئله را جمع کند، اما حکومت سلمان اکنون با آزمايش بزرگي مواجه است و بايد درباره اين حادثه براي مسلمانان جهان دليل مناسب داشته باشد.