تولید متانول از تدبیر تا توسعه

خبرگزاری آریا - وضع کنونی و آینده تولید، بازار و توسعه زنجیره متانول در ایران و جهان در نشست تخصصی «مازاد تولید متانول، آثار قیمتی و تکمیل زنجیره ارزش» در کنگره راهبردی نفت و نیرو بررسی شد.
به گزارش خبرنگار شانا، نشست تخصصی «مازاد تولید متانول، آثار قیمتی و تکمیل زنجیره ارزش» عصر روز چهارشنبه (هشتم بهمن‌ماه) در دومین روز از ششمین کنگره راهبردی و نمایشگاه نفت و نیرو به ریاست بهزاد محمدی، معاون وزیر نفت در امور پتروشیمی برگزار شد.
بهزاد محمدی، معاون وزیر نفت و مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی در این نشست، متانول را محصول اصلی صنعت پتروشیمی دانست که هم‌اکنون ظرفیت تولید سالانه آن در کشور نزدیک به 12 میلیون تن است و 80 درصد این ظرفیت تولید می‌شود، ادامه داد: از این رقم 700 هزار تن در کشور مصرف و بقیه صادر می‌شود. حدود سالانه 2 میلیارد دلار از صادرات متانول درآمد ارزی حاصل می‌شود.
وی با اشاره به اینکه در سال 1404 ظرفیت تولید سالانه متانول ایران به حدود 23 میلیون تن می‌رسد، افزود: در سال‌های گذشته، همواره صادرات گاز یک محدودیت و مشکل بوده بنابراین تدبیر و بهترین گزینه تبدیل گاز به محصول متانول برای صادرات بوده است، به هر حال خوراکی خام به عنوان گاز طبیعی که حدود 80 تا 90 دلار به ازای هر تن قیمت دارد به متانول تبدیل می‌شود و با قیمت حدود 250 دلار به ازای هر تن برای کشور ارزآوری می‌کند.
مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی با تأکید بر این نکته که با اطلاق کلمه «مازاد» به صنعت متانول کشور موافق نیستم و بهترین گزینه برای تبدیل محصولی خام به محصولی با ارزش بالاتر بوده است، گفت: این صنعت رو به جلو در حال حرکت است و شاید منصفانه نباشد که بگوییم مازاد متانول داریم، وضع صادرات این محصول مطلوب است و در بازار داخلی هم مصرف می‌شود.
محمدی ادامه داد: زنجیره از مسیر متانول در کشور تکمیل نشده است و این موضوع اصلی است که آن هم دلایل ویژه خود را دارد. با محدودیت‌هایی در کشور روبه‌رو هستیم و اگر محدودیت‌ها رخ نمی‌داد، می‌توانستیم از مسیر متانول گام بعدی و گام‌های دیگر را برداریم.
وی ظرفیت تولید 33 محصول عمده پتروشیمی جهان را حدود 1900 میلیون تن در سال عنوان کرد و گفت: سهم خاورمیانه از این مقدار، 10 درصد معادل حدود 190 میلیون تن است و از این 190 میلیون تن، سهم ایران در آسیا 26 درصد و در کل دنیا معادل 2.6 درصد است. عربستان از ما جلوتر است اما براساس برنامه‌ریزی‌ها، اعتقاد داریم که در سال‌های آینده بی‌شک جای ایران با عربستان جابه‌جا خواهد شد.
معاون وزیر نفت در امور پتروشیمی با بیان اینکه کل تولید 8 محصول پایه پتروشیمی در جهان در سال 2019، 686 میلیون تن بوده است، افزود: سهم متانول از این سبد 15 درصد معادل 85 میلیون تن است که رشد سالانه آن تا سال 2028 میلادی 3.2 درصد برآورد شده است.
محمدی با اشاره به اینکه براساس بررسی‌های انجام شده از سال 2014 تا سال 2028 میلادی، چین از نظر ظرفیت تولید متانول بازیگر اصلی جهان است، تصریح کرد: چین با ظرفیت تولید سالانه 70 میلیون تنی متانول به دلیل شرایط تولید مبتنی بر زغال سنگ تنها قادر است 42 میلیون تن تولید ‌کند.
وی، شیب افزایش تولید متانول در ایران را بیشتر از کشورهای دیگر عنوان کرد و گفت: در سال 2028، ظرفیت تولید متانول ایران به سالانه 23 میلیون تن، کل خاورمیانه به 18 میلیون تن، آمریکا به 11 میلیون تن و عربستان به 6 میلیون تن می‌رسد.
معاون وزیر نفت در امور پتروشیمی با بیان اینکه توسعه صنعت پتروشیمی در کشور براساس خوراک در دسترس انجام می‌شود، اظهار کرد: با توجه به منابع گازی در عسلویه، اکنون 50 میلیون مترمکعب گاز به این صنعت اختصاص داده شده است که از این محل 10 میلیون تن متانول در این منطقه تولید می‌شود. در ماهشهر عمده خوراک‌ها از محل ان‌جی‌ال و گاز غنی است و گاز طبیعی به صورت فرآورش شده به نسبت کمتر است بنابراین یک میلیون تن در این منطقه متانول تولید می‌شود.
محمدی با اشاره به اینکه اکنون 84 میلیون مترمکعب گاز در قالب خوراک و سوخت به صنعت پتروشیمی تخصیص داده شده است که سهم متانول روزانه 34 میلیون مترمکعب است، افزود: این عدد در آینده با توسعه بزرگ‌تر می‌شود به‌طوری که در سال 1400 به روزانه 106 میلیون مترمکعب و در 1404 به روزانه 153 میلیون مترمکعب گاز می‌رسد. این مقدار خوراک گاز با توجه به وضع مصرف کنونی در کشور، برای صنعت پتروشیمی موضوع نگران‌کننده‌ای است. این اعداد عملیاتی است و براساس برنامه نیست و برای طرح‌هایی است که آغاز شده‌اند و در سال‌های آینده عملیاتی می‌شوند.
به گفته وی، میانگین قیمت متانول در خاورمیانه طی سه سال اخیر 224 دلار به ازای هر تن بوده است که این موضوع نیز طرح‌های متانولی را تأیید می‌کند. بالاترین قیمت متانول در پاییز 96 به ازای هر تن 343 دلار و در 6 ماه نخست امسال به دلیل شیوع ویروس کرونا به 131 دلار و در سه ماه سوم 99 به 185 دلار رسید و امروز به 250 دلار رسیده است.
مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی تأکید کرد: چین از مسیر متانول به سمت الفین و پلی‌الفین‌ها در حال حرکت هستند و این موضوعی است که باید روی آن بیشتر تأمل و به این سمت حرکت کنیم.
محمدی با اشاره به اینکه چهار درصد از سبد 28 میلیون تنی محصولات پایه پتروشیمی در ایران، کمتر از یک میلیون تن، پروپیلن است، ادامه داد: سهم پروپیلن از سبد 50 میلیون تنی محصولات پایه در سال 1404 با اجرای طرح‌های راهبردی به 9 درصد می‌رسد و امکان توسعه صنایع پایین دستی زنجیره پروپیلن که سال‌ها به دلیل کمبود آن میسر نبود، فراهم می‌شود.
وی با بیان اینکه با اجرای طرح‌های پروپیلنی از متانول، سهم 43 درصدی سال 99 متانول به 33 درصد در سال 1404 می‌رسد، گفت: با اجرای این طرح‌ها که با توجه به نداشتن جذابیت اقتصادی به حمایت دولت نیاز دارد، در عین حالی که سبد متانول کشور متعادل می‌شود تولید پروپیلن هم افزایش می‌یابد.
مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی افزود: هم‌اکنون سالانه حدود 700 هزار تن از متانول تولیدی در کشور مصرف می‌شود که با ظرفیت 23 میلیون تنی در سال 1404، سهم پروژه‌های راهبردی 24 درصد از این متانول خواهد بود و صادرات این محصول از 94 درصد به 74 درصد می‌رسد.
محمدی با اشاره به اینکه سهم ایران از تجارت جهانی متانول در سال 2014، 16 درصد و در سال 2020 از تقاضای 30 میلیونی تنی دنیا 20 درصد بوده است که این رقم در سال 2025 به 45 درصد می‌رسد، اظهار کرد: سهم ایران از بازار متانول دنیا در حال افزایش است و این موضوع هم مطلوب است، گرچه می‌تواند مقداری نگران کننده باشد اما با طرح‌های راهبردی می‌توانیم این 45 درصد را به 32 درصد برسانیم و شرایط صادرات را امن و متانول را در پایین‌دست استفاده کنیم.
معاون وزیر نفت در امور پتروشیمی ادامه داد: مقاصد صادراتی متانول ایران بیشتر معطوف به چین است که در عین حالی که مطلوبیت دارد، نگرانی‌های را هم ایجاد می‌کند، از این رو باید تلاش کرد تا در فضای امنی قرار گیریم.
وی به روند تولید و تقاضای متانول چین در سال 2020 اشاره کرد که 41 میلیون تن تولید و 11 میلیون تن وارد کرده است و افزود: نقش ایران در سال 2024 در تأمین نیاز 55 میلیون تنی چین به 13 میلیون تن می‌رسد بنابراین باید در توسعه صنعت پتروشیمی کشور هوشمندانه‌تر تصمیم گرفته شود و به سمت راهکارهایی حرکت شود که سبد محصولاتی مطمئن با قابلیت‌های بالا و با نگاه به توسعه صنایع پایین دستی داشته باشیم.
محمدی تأکید کرد: بی‌شک با ترسیم نقشه توسعه صنعت پتروشیمی که از یکسال گذشته در این شرکت انجام شده است، تعادل و توازن میان محصولات تولیدی برقرار می‌شود.
نگوییم چرا متانول زدیم
محمدرضا نعمت‌زاده، مشاور وزیر نفت نیز در این نشست تخصصی با اشاره به اینکه مواد هیدروکربوری یکی از ثروت‌های بزرگ ملی کشور است، گفت: باید با بهره‌برداری صحیح از این نعمت خدادادی، ثروت و اشتغال ملی ایجاد کرد.
وی متانول را یکی از 8 محصول پایه پتروشیمی با سهم بالا عنوان کرد که محصولات باارزشی در زنجیره آن می‌توان تولید کرد، افزود: کانادا سرمایه‌گذاری 2 میلیون دلاری (دلار کانادا) برای ساخت واحدهای متانولی به‌منظور صادرات به چین را آغاز کرده است؛ حالا ما می‌گوییم مازاد داریم!
مشاور وزیر نفت با اشاره به اینکه از سال 2008 تا 2019 میانگین قیمت متانول حدود 290 دلار به ازای هر تن بوده است، ادامه داد: البته در سال 2020 به دلیل شرایط شیوع کرونا میانگین قیمت حدود 200 دلار برای هر تن بوده است که بی‌شک افزایش می‌یابد بنابراین این محصول از لحاظ اقتصادی حائز اهمیت است.
نعمت‌زاده، رشد سالانه چین را دو رقمی اعلام کرد و افزود: پیش‌بینی می‌شود که واردات متانول این کشور در سال 2030 میلادی به 30 میلیون تن برسد که این شرایط فرصتی برای ایران است اگر این فرصت را از دست دهیم، دیگران آن را تا حدی اشباع می‌کنند.
وی با بیان اینکه برنامه‌ریزی‌های صنعتی در کشور افزون بر اینکه برای رفع نیاز داخلی و جایگزینی واردات است، باید به‌منظور افزایش صادرات نیز انجام شود، اظهار کرد: حق صنعت پتروشیمی در تولید جهانی براساس مقام هیدروکربوری ایران بسیار بالاست و باید تلاش شود به این سهم دست یابیم.
مشاور وزیر نفت، زنجیره پایین‌دست متانول را بسیار گسترده توصیف کرد و گفت: اگر به پایین دست این زنجیره نرسیده‌ایم، نگوییم که چرا متانول زدیم! متانول نزنیم مگر می‌شود MTP یا MTO ساخت! روند توسعه پایین‌دست متانول باید شتاب گیرد.
نعمت‌زاده با تأکید بر اینکه باید سالانه 3 تا 4 میلیارد دلار در صنعت پتروشیمی سرمایه‌گذاری شود، افزود: دیگران نیز بیکار ننشسته‌اند و باید همه دست به دست هم دهیم که این صنعت که هم‌اکنون ارزآور این کشور شده است به توسعه و پیشرفت لازم برسد.
از تولید متانول ناامید نیستم
مرضیه شاهدایی، مدیرعامل هلدینگ پتروفرهنگ در این نشست تخصصی با اشاره به افزایش تولید متانول در کشور، گفت: با فناوری‌های موجود برای تبدیل متانول به محصولات دیگر می‌توان این زنجیره را تکمیل کرد.
وی با اشاره به اینکه هلدینگ پتروفرهنگ در نظر دارد افزون بر طرح‌های متانولی، سه طرح GTPP از مسیر متانول اجرا کند، ادامه داد: این هلدینگ به تازگی مجوز MTP را نیز از شرکت ملی صنایع پتروشیمی دریافت کرده است تا بخشی از متانول تولیدی به جای صادرات در کشور مصرف شود.
مدیرعامل هلدینگ پتروفرهنگ با تأکید بر این نکته که از تولید متانول ناامید نیستم، تصریح کرد: تنها مقاطعی که یک واحد جدید متانولی وارد مدار تولید می‌شود، بازار مقداری بر هم می‌خورد که آن هم با هماهنگی و همکاری میان واحدهای متانولی به خوبی مدیریت می‌شود.
شاهدایی با بیان اینکه کشور چین متانول ایران را در واحدهای MTP و MTO استفاده می‌کند، تأکید کرد: چرا این کار را در داخل انجام ندهیم؟ باید در کشور حرکت به این سمت انجام و ارزش افزوده ایجاد شود.
وی ادامه داد: حمایت دولت در قیمت‌گذاری پروپیلن و اقتصادی‌تر شدن کمک بسیاری به توسعه این صنعت خواهد کرد.
توسعه الگوی مارکت پول
حسن عباس‌زاده، مدیر برنامه‌ریزی و توسعه شرکت ملی صنایع پتروشیمی در این نشست تخصصی با اشاره به اینکه هم‌اکنون 20 درصد سهم صادرات جهانی متانول در اختیار ایران است، گفت: آمریکا هنوز وارد کننده است اما در سال‌های آینده بازیگر اصلی می‌شود و به سمت بازار چین حرکت می‌کند بنابراین ایران باید حدود 45 درصد صادرات جهان را داشته باشد تا بتواند متانول را صادر کند.
وی مصرف گاز در کشور را برای واحدهای متانولی به‌ویژه در سال‌های آینده بسیار نگران‌کننده عنوان کرد و افزود: از مقدار کنونی توزیع گاز در کشور حدود 6 تا 7 درصد به پتروشیمی‌ها اختصاص می‌یابد که عمده آن صرف یوتیلیتی‌ها شده و سهم خوراک حدود سه تا چهار درصد است. اگر روند مصرف گاز به همین شکل در کشور باشد در سال 1404 با تکمیل واحدهای متانولی جدید، اقتصاد این شرکت‌ها نگران‌کننده خواهد بود.
عباس‌زاده با بیان اینکه طرح‌های MTP به دست بخش خصوصی اجرا می‌شود، ادامه داد: در این مسیر حمایت دولت لازم است تا با استفاده از مشوق‌هایی در بحث خوراک و مالیات جذابیت این طرح‌ها را بالاتر ببریم.
وی به ارائه دانش فنی MTP ازسوی شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی اشاره کرد و گفت: قرارداد خرید این دانش فنی با چند شرکت امضا شده است و در حال بهینه‌سازی این دانش به‌ویژه برای بخش پروپیلنی به سمت شیمیایی‌ها هستیم.
عباس‌زاده با اشاره به اینکه افزون بر الگوی توسعه صنعت پتروشیمی براساس خوراک، الگوی مارکت پول نیز در شرکت ملی صنایع پتروشیمی بررسی شده است، اظهار کرد: از یک سال گذشته، واردات محصولات پتروشیمی بررسی شد و براساس آن تصمیم به افزایش تولید پروپیلن و توسعه صنایع پایین‌دستی آن به‌منظور جلوگیری از واردات و خروج ارز گرفته شد.
ایجاد ارزش افزوده با تکمیل زنجیره متانول
عبدالرحیم قنبریان، مدیرعامل شرکت پتروشیمی شیراز نیز در این نشست با بیان اینکه پتروشیمی شیراز نخستین شرکت پتروشیمی کشور است و نخستین واحد متانول نیز در این مجموعه ساخته شده است، گفت: طراحی پایه، نصب و راه‌اندازی این واحد متانولی با تلاش صنعتگران ایرانی انجام شده است.
وی با اشاره به اینکه زمانی که واحد متانول شیراز احداث شد، بحث مازادی در کشور مطرح نبود، افزود: این شرکت به‌ هیچ‌ وجه نگران تولیدات خود نیست و همه محصولات در بورس عرضه می‌شود. البته پس از ساخت این واحد، شرکت‌هایی اطراف این مجتمع ساخته شد که مصرف کننده این محصولات هستند.
قنبریان با تأکید بر حمایت‌های دولت از مجتمع‌های پتروشیمی به‌منظور افزایش انگیزه‌بخش خصوصی در توسعه صنعت، گفت: اجرای طرح‌های زنجیره متانول و MTO و MTP بی‌شک ارزش افزوده ایجاد می‌کند.